कोपरगांव
कोपरगांव हे महाराष्ट्र राज्यातील अहमदनगर (अहिल्यानगर) जिल्ह्याच्या उत्तर भागात वसलेले एक महत्त्वाचे शहर आहे. गोदावरी नदीच्या काठावरील हे शहर केवळ ऐतिहासिक आणि आध्यात्मिक महत्त्वासाठीच नव्हे, तर येथील प्रशासकीय, सांस्कृतिक आणि आर्थिक योगदानासाठीही प्रसिद्ध आहे. प्रशासकीय केंद्र: कोपरगांव हे कोपरगांव तालुक्याचे प्रशासकीय मुख्यालय म्हणून कार्यरत आहे. हे शहर परिसराच्या सांस्कृतिक, धार्मिक आणि आर्थिक वाढीमध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते, ज्यामुळे याला या विभागातील एक प्रमुख केंद्र म्हणून ओळखले जाते.
कोपरगांवची भौगोलिक आणि स्थान माहिती
कोपरगांव शहर गोदावरी नदीच्या काठावर धोरणात्मकदृष्ट्या वसलेले आहे. या शहराची सरासरी उंची समुद्रसपाटीपासून सुमारे ५९३ मीटर (२,११७ फूट) आहे. कोपरगांव तालुक्याचे एकूण भौगोलिक क्षेत्रफळ ७२५.१६ चौरस किलोमीटर असून, या प्रदेशात दरवर्षी सरासरी ४७५ मिलीमीटर इतका पाऊस पडतो. प्रशासकीय दृष्ट्या हे शहर शिर्डी उपविभागात (Shirdi Subdivision) समाविष्ट आहे. जगप्रसिद्ध श्री साईबाबा मंदिर, शिर्डी येथून हे शहर अंदाजे १७ किलोमीटर, तर मनमाड रेल्वे जंक्शनपासून सुमारे ४० किलोमीटर अंतरावर आहे.
प्रशासकीय स्वरूप आणि तालुका रचना
कोपरगांव हे कोपरगांव तालुक्याचे प्रशासकीय मुख्यालय आहे.
प्रशासकीय केंद्र: तालुका मुख्यालय असल्याने, येथे तहसील कार्यालय, उपविभागीय अधिकारी (प्रांत) कार्यालय, आणि तालुका पोलीस कार्यालय यांसारखी सर्व महत्त्वाची प्रशासकीय कार्यालये कार्यरत आहेत.
नगरपालिकेची स्थापना: कोपरगांवला १९४७ मध्ये नगरपालिकेचा (Municipal Council) दर्जा मिळाला, ज्यामुळे हे एक औपचारिकरीत्या मान्यताप्राप्त नागरी केंद्र बनले.
तालुक्यातील गावे: कोपरगांव तालुक्यात एकूण सुमारे ७९ गावे समाविष्ट आहेत. यातील प्रमुख वस्त्यांमध्ये करंजी, कोळपेवाडी, मंजूर, चास नळी, संवत्सर, पोहेगांव, धामोरी, डाऊच, सांगवी भुसार, चांदेकसारे, ब्राह्मणगांव, खोपडी, पढेगांव, टाकळी, वारी आणि रवंदा यांचा समावेश आहे.
कोपरगांवची लोकसंख्याशास्त्रीय माहिती
कोपरगांव तालुक्याची लोकसंख्याशास्त्रीय रचना सामाजिक, शैक्षणिक आणि ग्रामीण-शहरी वितरणाच्या दृष्टीने महत्त्वपूर्ण आहे.
२०११ च्या जनगणनेनुसार (Census 2011), कोपरगांव शहराची लोकसंख्या ६५,२७३ इतकी नोंदवण्यात आली होती. यामध्ये पुरुष रहिवाशांचे प्रमाण ५१% आणि महिला रहिवाशांचे प्रमाण ४९% होते. संपूर्ण कोपरगांव तालुक्याची एकूण लोकसंख्या ३,०२,४५२ इतकी नोंदवण्यात आली होती. कोपरगांव शहराने साक्षरतेमध्ये चांगली प्रगती दर्शवली असून, शहराचा एकूण साक्षरता दर ८५.०८% इतका उच्च आहे. शहरातील पुरुष साक्षरता दर ७६% आहे, तर महिला साक्षरता दर ६२% आहे, हे दोन्ही दर राष्ट्रीय सरासरीपेक्षा अधिक आहेत. शहराचे लिंग गुणोत्तर (Sex Ratio) प्रति १००० पुरुषांमागे ९६५ स्त्रिया इतके आहे. ही लोकसंख्याशास्त्रीय आकडेवारी कोपरगांव शहर आणि तालुक्याच्या सामाजिक-शैक्षणिक स्थितीवर प्रकाश टाकते.